چاپ خبر

»گفته مي شود بيش از 80 درصد آلودگي شهر تهران ناشي از دود خودروهاي فرسوده است. بر اساس اين ادّعا، هر شهروند تهراني سالانه 160 كيلوگرم مواد سمّي استنشاق مي كند. به همين دليل، هر سال حدود 7 هزار تهراني فقط به خاطر عوارض ناشي از استنشاق هواي آلوده، جان خود را از دست مي دهند.
عمر خودروها
متوسط عمر خودروها در اغلب كشورهاي جهان بين 5/9 تا 13 سال است، در حالي كه متوسط عمر خودروها در ايران 30 سال تخمين زده مي شود. با همين رويكرد و براساس تعريفي كه مجلس شوراي اسلامي از خودروهاي فرسوده دارد، بيش از دو ميليون و 500 هزار دستگاه خودروي فرسوده سواري، وانت سواري، كار شخصي و خودروهاي عمومي بالاي 10 سال در كشور وجود دارند كه از اين تعداد، يك ميليون و 600 هزار دستگاه آن خودروهاي فرسوده با عمر بالاي 20 سال مي باشند. به دنبال تكميل شدن ظرفيت خيابان هاي شهر تهران از تردّد خودروهاي شخصي در سال 1378، طرحي توسط سازمان حفاظت محيط زيست جهت خروج خودروهاي فرسوده ارايه شد. در همين راستا، آيين نامه اجرايي اين طرح توسط سازمان حفاظت محيط زيست تهيه و پس از تصويب در هيأت دولت، دستورالعمل اجراي آن توسط رييس جمهور اعلام شد. در ماده 7 اين دستورالعمل، نحوه از رده خارج كردن خودروهاي فرسوده اعلام شد، اما اتفاقي كه افتاد، غير از اين بود.
طرحي جديد
به دنبال اجرا نشدن مصوبه سازمان حفاظت از محيط زيست، طرح جديدي به كميسيون زيربنايي دولت ارايه شد كه براساس آن خودروسازان داخلي در اِزاي خروج خودروهاي فرسوده، از تخفيفات سود بازرگاني قطعات منفصله وارداتي يا سي كي دي (CKD) به ميزان 15 ميليون ريال بابت خروج هر دستگاه خودروي پلاك سفيد و مبلغ 30 ميليون ريال بابت خروج هر دستگاه خودروي داراي پلاك قرمز استفاده كنند. رييس كميته كاهش آلودگي هواي تهران در مرداد ماه 1382، با اشاره به اجراي اين طرح اعلام كرده بود كه مي توان به خروج 10 هزار خودروي فرسوده تا پايان سال 83 اميدوار بود. براساس دستورالعمل اجرايي اين طرح، مركز اطلاع رساني ناجا خودروهاي سواري، سواري كار و وانت پلاك شخصي توليد داخل 4 سيلندر و كمتر مدل 1353 و قبل از آن، 6 سيلندر مدل 1356 و قبل از آن، 8 سيلندر مدل 1358 و قبل از آن ، خودروهاي سواري، سواري كار و وانت پلاك شخصي و وارداتي 4 سيلندر مدل 1973 و قبل از آن، 6 سيلندر مدل 1976 و قبل از آن، 8 سيلندر مدل 1978 و قبل از آن، خودروهاي سواري، سواري كار و وانت پلاك شخصي توليد داخل مدل 1366 و قبل از آن و خودروهاي وارداتي مدل 1986 و قبل از آن را فرسوده اعلام كرد. بدين ترتيب، مقرر شد مالكان خودروهاي داراي پلاك غير مجاز يا از تسهيلات طرح جايگزين خودروهاي فرسوده كارخانجات خودروسازي كشور استفاده كنند، يا در خارج از شهرهاي بزرگ شامل تهران، مشهد، اصفهان، تبريز، اهواز، اراك و شيراز تردّد نمايند. در همين راستا، قرار شد تا مأموران راهنمايي و رانندگي از اول آذر سال گذشته از تردّد اين قبيل خودروها ممانعت به عمل آورند. اما در حالي كه تنها 12 روز تا آغاز اين طرح باقي مانده بود، سردار محمد قاليباف، فرمانده اسبق نيروي انتظامي در نامه اي به رييس جمهوري اعلام كرد كه تا زمان ايجاد تسهيلات لازم براي اجراي اين طرح، اين ممنوعيت را اعمال نخواهد كرد. وي در همين زمينه گفت: نيروي انتظامي با اعلام زمان ممنوعيت تردّد خودروهاي فرسوده از اول آذر ماه سال جاري در هفت شهر بزرگ كشور، اميد داشت كه در اين مدت ساير دستگاه ها برابر مصوبات دولت تسهيلات لازم را فراهم آورند. اما به رغم تصريح ماده 5 مصوبه هيأت وزيران مبني بر اينكه سازمان مديريت و برنامه ريزي كشور مكلّف است حداكثر ظرف يك ماه با همكاري اعضاي كارگروه موضوع ماده 5 آيين نامه فوق (وزارت كشور، نيروي انتظامي، سازمان مديريت و برنامه ريزي، وزارت صنايع و معادن، وزارت نفت، وزارت بازرگاني و با مسؤوليت سازمان حفاظت محيط زيست)، آيين نامه نحوه اعطاي تسهيلات به مالكان خودروهاي فرسوده را با هماهنگي سيستم بانكي تهيه و ارايه كند، ولي اين آيين نامه تاكنون تهيه نشده است. لذا ناجا مقررات مربوط به غير مجاز بودن تردّد خودروهاي فرسوده را در 7 شهر بزرگ آلوده كشور تا تحقق مصوبات دولت و انجام تعهدات ساير دستگاه ها اجرا نخواهد كرد.

دكتر ميرنيا، معاون محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست، در اين باره به خبرنگار <اقتصاد ايران> مي گويد: براساس مصوبه برنامه چهارم توسعه، دولت مكلّف است مشكل خودروهاي فرسوده را به طور كامل تا پايان اين برنامه حل كند. اما اينكه چرا سازمان مديريت و برنامه ريزي هنوز اقدام به تدوين آيين نامه نحوه اعطاي تسهيلات به مالكان خودروهاي فرسوده نكرده است، سؤالي است كه بايد از خودشان پرسيده شود. البته اين مسأله همچنان از سوي كارگروه خودروهاي فرسوده دنبال مي شود، ولي تاكنون به نتيجه مثبتي نرسيده است. وي با بيان اينكه در سال گذشته بيش از 7 هزار خودرو جايگزين شده است، مي افزايد: ايران خودرو براي 5 هزار و 450 دستگاه خودروي فرسوده پرونده تشكيل داده كه از اين تعداد، تنها 2 هزار خودرو را تحويل گرفته است. همچنين شركت سايپا 5 هزار و 300 دستگاه خودروي فرسوده را در سال گذشته از رده خارج كرده است. ميرنيا از افزوده شدن گروه خودروسازي بهمن براي مشاركت در طرح جايگزيني خودروهاي فرسوده خبر داده و مي گويد: بر اين اساس، از سهميه هر كدام از شركت هاي ايران خودرو و سايپا 250 دستگاه كاسته شده و در مجموع 500 دستگاه سهميه در اختيار شركت بهمن قرار گرفته است. بدين ترتيب، دارندگان خودروهاي فرسوده مي توانند براي جايگزيني خودروهاي خود به سه شركت ايران خودرو، سايپا و بهمن مراجعه كنند.
قيمت ها
مظفر رزاقي، مدير طرح جايگزيني خودروهاي فرسوده در گروه صنعتي ايران خودرو، به خبرنگار <اقتصاد ايران> مي گويد: طرح جايگزيني خودروهاي فرسوده ايران خودرو به طور همزمان در 7 شهر تهران، مشهد، تبريز، اصفهان، اهواز، اراك و شيراز آغاز شده است. بر اساس اين طرح، خودروهاي فرسوده با پلاك هاي الف و ب كه سال ساخت آنها بين سال هاي 1344 تا 1348 بوده و پلاك شهر اجراي طرح را داشته باشند، جايگزين مي شوند. وي مي افزايد: مالكان خودروهاي فرسوده با مشخصات ياد شده مي توانند خودروي مورد درخواست خود را براي جايگزين كردن از ميان ديگر محصولات ايران خودرو انتخاب كنند. به گفته رزاقي، گروه صنعتي ايران خودرو در طرح جايگزيني خودروهاي فرسوده به دارندگان خودروهاي فرسوده پلاك سفيد معادل 15 ميليون ريال و خودروهاي پلاك قرمز معادل 30 ميليون ريال بابت تحويل هر دستگاه خودروي فرسوده، تخفيف مي دهد. وي تصريح مي كند: متقاضياني كه خواهان دريافت پيكان سواري، پيكان وانت، پژو آردي و پژو جي ال آي باشند، از تسهيلات اقساطي نيز برخوردار خواهند شد. در واقع، قيمت خريد نقدي پيكان براي خودروهاي فرسوده كه مايل به جايگزيني هستند، 49 ميليون ريال و براي خريد اقساطي، با 5 ميليون ريال پيش پرداخت و 60 قسط 102 هزار توماني خواهد بود. رزاقي مي افزايد: مبلغ پيش پرداخت براي خودروهاي وانت پيكان 4 ميليون ريال و 60 قسط 91 هزار و 300 توماني ، پژو آردي 8 ميليون ريال با 60 قسط 129 هزار توماني و پژو جي ال آي 10 ميليون ريال با 60 قسط 174 هزار و 500 توماني خواهد بود. از سوي ديگر، خانم حسني، كارشناس خودروهاي فرسوده در سازمان محيط زيست با اشاره به اينكه در مصوبه دولت آمده كه خودروهاي بالاي 40 سال فرسوده نيستند، به خبرنگار <اقتصاد ايران> گفت: با وجود اين، امسال قرار است 600 خودروي فرسوده بالاي 40 سال ثبت شود كه تاكنون ليست 250 خودروي فرسوده را به ايران خودرو داده ايم. وي افزود: چون اكثر اين خودروها ارزان قيمت هستند، تسهيلاتي كه در اختيار آنها قرار مي گيرد، معادل 5/1 ميليون تومان است تا از شرايط ليزينگ ها بتوانند استفاده كنند.

ناوگان آلوده
اما اعضاي دومين دوره شوراي اسلامي شهر تهران با مشاهده چنين مشكلات و معضلاتي، طرح جديدي را پيشنهاد كردند كه به موجب آن، در مقابل شماره گذاري يك دستگاه خودروي جديد، يك خودروي فرسوده از رده خارج شود. ولي اين ايده هم از سوي دولت مورد بي مهري و بي اعتنايي قرار گرفت. در حال حاضر سالانه 400 هزار خودروي جديد بدون خروج هيچ خودروي فرسوده اي پس از شماره گذاري وارد معابر شهر تهران مي شوند. اين در حالي است كه در حد معمول بايد سالانه حدود 800 هزار دستگاه خودروي فرسوده از تهران خارج شوند. براساس برآوردهاي صورت گرفته، بيش از 10 هزار دستگاه ميني بوس ديزلي فرسوده با عمر بالاي 10 سال در تهران تردّد مي كنند كه 800 دستگاه آنها بايد فقط تا پايان سال گذشته از ناوگان حمل و نقل عمومي خارج و اسقاط مي شدند. اما گزارشات مستند نشان مي دهد كه چنين اتفاقي هرگز حاصل نشده است. اين در حالي است كه در حال حاضر بيش از 3 هزار و 500 دستگاه ميني بوس و 621 دستگاه اتوبوس فرسوده و قديمي در بخش خصوصي شركت واحد در 72 خط شهري و 30 خط حومه تهران مشغول جابه جايي مسافران هستند. اما مسؤولان امر و متوليان حفظ محيط زيست كشور هنوز نتوانسته اند راهكار اجرايي مناسبي براي جايگزيني اين ناوگان فرسوده و آلوده پيدا كنند. به ويژه اينكه اغلب خودروهاي فرسوده، متعلق به اقشار كم درآمد و آسيب پذير جامعه هستند كه با مسافركشي امرار معاش مي كنند. به همين دليل، بسياري از شهروندان كه به خيال داشتن خودروي مدل بالا به مراكز اعلام شده مراجعه كرده اند، به خاطر اقساط طولاني و بلندمدت، از واگذاري خودروي خود پشيمان مي شوند.
در انتظار سال 88
معاون محيط زيست انساني سازمان حفاظت محيط زيست با اشاره به اينكه معهذا تاكنون حدود 18 هزار خودروي فرسوده شخصي در طرح جايگزيني خودروهاي فرسوده جمع آوري شده اند، مي گويد: از اين تعداد حدود 5 هزار خودرو با صدور مجوز راهنمايي و رانندگي رسماً اسقاط شده كه آهن قراضه هاي آنها به زودي تحويل ذوب آهن مي شود. دكتر ميرنيا درخصوص طرح خروج خودروهاي فرسوده با استفاده از تخفيف در سود بازرگاني واردات خودرو و قطعات منفصله كه به تصويب هيأت دولت رسيده است، مي گويد: براساس بررسي هاي انجام شده، در سال جاري بايد حدود 200 هزار دستگاه خودروي فرسوده از رده خارج شود. وي با اشاره به مصوبه دولت در سال گذشته در مورد جايگزيني خودروهاي فرسوده عمومي، مي افزايد: براساس اين مصوبه، امسال بايد 85 هزار تاكسي، 90 هزار وانت، 15 هزار ميني بوس، 5 هزار اتوبوس، 3 هزار كاميونت و 2 هزار آمبولانس فرسوده با اولويت شهرهاي بزرگ كشور به ويژه تهران از رده خارج شوند. معاون سازمان حفاظت محيط زيست در مورد تسهيلات سود بازرگاني خودروهاي فرسوده عمومي اظهار مي دارد: براساس مصوبه سال گذشته دولت، تخفيف سود بازرگاني قطعات منفصله وارداتي (CKD) براي خودروهاي سواري عمومي جايگزين 6 درصد و CBU 16 درصد و براي اتوبوس، كاميونت و ميني بوس ميزان تخفيف CKD يك درصد و CBU 6 درصد تعيين شده است. به گفته وي، سالانه بايد 200 هزار خودروي فرسوده در تهران از رده خارج شوند تا بتوان تا سال 88 كليه خودروهاي فرسوده شهر تهران را از رده خارج ساخت. عليرغم طرح هاي متعدد براي خروج خودروهاي فرسوده، اين طرح به كابوس وحشتناك دولت به ويژه سازمان حفاظت محيط زيست كشور تبديل شده است، زيرا طرح از رده خارج ساختن خودروهاي فرسوده به عنوان يكي از طرح هاي ناموفق و ناكام كشور به حساب مي آيد. در واقع، با وجودي كه خارج ساختن خودروهاي فرسوده از سطح كلان شهرها به ويژه ابرشهر تهران بر عهده سازمان محيط زيست گذاشته شده است، اما به نظر مي رسد براي حل مشكل خروج خودروهاي فرسوده، اين مسؤوليت بايد به يك نهاد يا ارگان ويژه واگذار شود.